MÜZİK KÜLTÜRÜMÜZDE TEKE YÖRESİ BURDUR SİPSİLİSİ(SİPSİSİ) 3

a—ÇOBAN DÜDÜĞÜ (TÜYDÜK)

b- Ney c- Kaval

d—ÇIĞIRTMA dır.

Sipsisiz, zarsız, sadece hava blokunun titreşmesi ile ses çıkaran diğer üflemeli (ötkü ) saz1arımız ise:

a—DİLLİ DÜDÜK

b- FÜLÜT

c—Yan fülüt

Bu sazlarımızın çoban düdüğünden farkı, üflenen bölümünde (havanın giriş yerinde) havanın şiddetini artırmak için, tiz sesler elde etmek için borunun üst tarafına, bir dil (parçacık) takılmıştır. Bu parça dildir. Bu sazlarımızda da hava bloku titreşmektedir. Dil titreşmez. Titreşen hava sesi meydana getirmektedir.

Zarın titreşmesi ile ses çıkaran üflemeli (ötkü )sazlarımız ise:

a – Klarnet

b—Obua dır.

Bu sazlarımızın çoban düdüğünden sipsiden, dilli düdükten farkı, havanın üflendiği bölüme bir veya iki, tane zarın takılmasıdır. Bu saz1arımızda takılan zar ses çıkarmaktadır.

Önceki bölümlerde ekin, ceviz, ot yapraklarını iki başparmağımızın arasına alarak üflemiş ses elde etmiştik. Bu sazlarımızda ana tema budur.

Türk üflemeli( ötkü ) çalgılarımızdan sipsilimizi ve ustalarımızı gelin iyice tanıyalım. Sipsili bir çocuk çalgısıdır. Sipsili bir çoban sazıdır. Halk çalgılarımızdan en (tiz) ince sesli bir çalgımızdır.

Üstte beş, altta bir deliği bulunmaktadır. Altı delik altı ses yaratmaktadır. İyi bir çalıcı, iyi bir teknikle , iyi bir sipsili ile bir iki ses daha çıkarabilir.

Bu sazımızı çalan ustalarımız ,çalma ustalıklarını,duyma yeteneklerini, yöre tınısını, akıl ve yürekle harmanlayarak hemen hemen her usta sipsili yapmaktadır.

Sipsilimiz fizik yönünden, müzik yönünden, halk bilim yönünden bilimsel bir araştırmaya, incelemeye tabi tutulmamıştır. Bilimsel bir sonuç çıkarılmamıştır.

Teke yöresi Burdur, Gölhisar, Dirmil ve köylerinde yapılan alan çalışmalarında yörenin sipsili çalmış, çalmakta olan bütün ustaları bir bir taranmıştır.

Osman Ali Aslan, Osman Yiğit, Mahmut Kılıç, Aziz Karakaya, Mehmet Canyıldırım (Kumpurcu) ölen ustalarımızdır. İsmail Evcil,Ali Tekin,Mehmet Ali Kayabaş, Hüseyin Demir, Tuncay Türe, Kazım Yılmaz, Abdil Acar, İnanç Ekinci yaşayan ustalarımızdır. Adı sayılan bütün ustalar uzun bir zaman diliminde (ölenler dahil) derleme çalışmaları yapılmış, birer birer, yüz yüze sohbetler edilmiş, sorular sorulmuştur. Bazılarına kendi el yazıları ile, kendileri sipsililer ustalıkları anlattırılmıştır.

Bu gün sipsili çalan ustalar, yaşadığı yere, öğrenim durumuna göre dört ana guruba ayrılmıştır. Her gurubun örnek ustası, ayrı ayrı incelenmiştir. Bu gruplar şunlardır.:

a—Otantik sipsili ustası.(İlkokul mezunu köyde oturur)

b—Orta okul, lise öğrenimli sipsili ustası (köyden şehre gelmiş)

c—Önlisans mezunu Sipsili ustası (Köyden şehire gelmiş)

d—Dört yıllık üniversite mezunu,üniversitede öğretim görevlisi sipsili ustası.

e— TRT’nin sınavlarını kazanarak sanatçı olarak çalışan sipsili ustalarımız.Gurupların elemanları ise şunlardır.

OTANTİK GURUP

a—Osman Ali Aslan

b— İsmail Evcil

c - Ali Tekin

d – Mehmet Ali Kayabaş

ORTA OKUL LİSE ÖĞRENİMLİLER

a—Kazım Yılmaz

b—Tuncay Türe

ÖNLİSANS MEZUNU

Hüseyin Demir

İngiltere’de uluslararası halk çalgıları yarışmasında derece sahibi.

UNİVERSİTE MEZUNU

İnanç Ekinci

S.D.Ü EğitimFak. Müzik Bölümü Öğr. Görevlisi

Fransada Dijonda Uluslararası halk çalgıları yarışmasında derece sahibi.

TRT SİPSİLİ SANATÇILARI

Ferhat Erdem

Şahin Akay

MEHMET ALİ KAYABAŞ





Yöremiz otantik sanatçılarının önde gelen ustamızdır. Sazına sahip, çok ustanın yetişmesinde emeği olan ustamızdır. Yanında iki tane sipsili bulunmaktadır.

Cebinden çıkardığı sipsiliği bana göstererek “Bu sipsilim bundan bir az kalın seslidir. Bu sipsilim ise bundan biraz incedir. Sipsilinin uzunluğu bu kadar olur. Bundan daha uzun daha kısa olmaz. Sipsi ve boru bu kalınlıkta olur. Daha ince daha kalın olmaz. Büyük veya, ince veya kalın olursa sipsili sipsililikten çıkar. Biz ustalarımızdan böyle gördük dedi.”

Mehmet Ali Kayabaşın sipsilileri alınarak ölçümlendirildi.

Elektronik akort aleti ile ustanın bu biraz kalındır dediği sipsili çalınarak karar sesi ve diğer sesler belirlendi.

Mehmet Ali Kayabaş’ın sipsilisinin tüm delikleri kapatılınca, fa sesi veren, sol karar sipsilisinin borusunun uzunluğu 17,2 cm, boru kalınlığı ise, O,9cm olduğu belirlendi. Boruya sipsinin takıldığı ağız bölümünden ölçüme başlandı: Birinci delik sipsi takım yeri 3,8cm, birinci delik ikinci delik arası 2,3cm, İkinci delik üçüncü delik arası 2,3cm, üçüncü delik dördüncü delik arsı 2,3 cm, dördüncü delik, beşinci delik arası 2,5cm beşinci delik sipsili borusunun sonu ise 4cm olarak ölçülmüştür.Diğer ayrıntılı ölçümler çizimlerde gösterilmiştir.

Mehmet Ali Kayabaş’a sipsilisinin tüm delikleri kapattırılarak sipsilisi çaldırılmıştır. Fa —sol, la, si, do, re, sesleri üst deliklerden alt delikten de mi sesinin çıkarıldığı ‘belirlenmiştir. Bu sipsilinin sol karar bir sipsili olduğu kararına varılmıştır.

HÜSEYİN DEMİR



Yöre folklorunu ustadan almış, sazına hakim, yöre tınısını iyi bilen, kaynak ustaların yanında yetişen, okumuşlukla otantikliği birleştiren yörede iyi usta olarak tanınan, uluslararası yarışmalarda ülkemizi altı defa temsil eden, başarılı, çalmakta usta olduğu kadar, sipsili yapımında da çok iyi bir ustamızdır. Nota bilgisine ve kendisine yeterli müzik bilgisine sahip olduğu gözlendi.

Cebinden çıkararak: “Bu sipsilimin 17,5 cm uzunluğunda olanıdır. Üflendiği zaman fa sesini verir. Sol karar bir sipsilidir. 14 cm uzun1u olan bu sipsilim ise üflendiğinde do veya do diyez ses verir. Si karar bir sipsilidir. Kendime göre yaptığım gözlem ve denemelerde bütün sipsililerin bu boyutlarda olması kanaatine vardım. Aziz Karakaya, Osman Ali Aslan Kumpurcu Mehmet Ustanın çaldığı sipsililer hala kulağımda. Aynı rengi aynı tavrı aynı tadı arayarak, bularak çalmak benim için mutluluktur.

Sipsilinin tüm delikleri kapatı1ıp üflenince altı ses verir. İyi bir usta, iyi bir sipsili ile çok ustaca üfleme ile iki ses daha çıkarabilir bu yedek sesleri her usta çıkaramaz. Korolarda ve bayan seslerinde do karar sipsilinin sesine uyarlar.”Geniş bilgi kendi el yazısı ile kaleme a1dı bilgi yazısındadır.

Hüseyin Demir Burdur Valiliğinin çıkarmış olduğu Burdur Araştırmaları sayı 3, yıl iki Haziran 2002 sayılı dergide yayınlanan ilgili yazara ait “Sipsi” konulu yazıyı okuduğunu, derginin üzerinde kendi el yazısı ile yapılan yanlışları düzelttiğini belirtti.” “Sipsi bir ağaç veya tekne üzerine teller takılmasıyla dikey ve yatay olarak çalınır.” “Kesinlikle ağaçtan sipsi yapılmaz, tel takılmaz” 94. sayfanın birinci paragrafında “sipsili boyunun 15—25 cm” olarak belirtilmesini “üst sınır 20cm’ye varmaz”. 94. sayfada yayınlanan yazının ses genişliği olarak verdiği “1,5 (bir buçuk oktav)” ses genişliği görüşünü “bir buçuk oktav ses çıkmaz” bir oktavdan bir ses fazla diyebiliriz diyerek” eleştiride bulunmuştur,

Kazım Yılmaz iyi bir usta. Otantik çalma tekniğine sahip, çok iyi sipsili yapım usta ustası. Yeterli, nota ve müzik bilgisine sahip değil. Sipsili yapımında Burdurumuzu yüzünün akı ile temsil edebilecek yaşayan tek ustamız denebilir.

KAZIM YILMAZ



Kazıyım Yılmaz yi bir usta. Otantik çalma tekniğine sahip, çok iyi sipsili yapım ustası. Yeterli nota ve müzik bilgisine sahip değil. Sipsili yapımında Burdurumuzu yüzünün akı ile temsil edebilecek yaşayan tek ustamız denilebilir.